این روزها بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند از محصولات بدون پارابن (paraben) استفاده کنند. اما چرا؟ پارابن چیست و چه تأثیری روی پوست و سلامتی شما دارد؟ پارابن یک ماده‌ی شیمیایی ساخته‌ی دست بشر است که از رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها جلوگیری می‌کند و به‌عنوان ماده‌ی نگهدارنده در محصولات آرایشی و بهداشتی به‌کار می‌رود تا ماندگاری آن‌ها را افزایش دهد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی انواع پارابن و تأثیر آن‌ها روی سلامتی، توصیه می‌کنیم این مقاله‌ی را تا انتها بخوانید. به خاطر داشته باشید که تحقیق در مورد این مواد شیمیایی غالبا به مطالعات حیوانی و سلولی محدود شده است و برای تأیید تأثیر آن‌ها روی انسان به مطالعات بیشتری نیاز است.
پارابن چیست؟
پارابن‌ها گروهی از نگهدارنده‌های شیمیایی هستند که از پارا-هیدروکسی بنزوئیک اسید (PHBA) ساخته می‌شوند و به‌طور گسترده در ساخت محصولات آرایشی و بهداشتی به‌کار می‌روند. PHBA اسیدی است که به‌طور طبیعی در باکتری‌ها، سبزیجات و میوه‌ها یافت می‌شود.
از مرطوب کننده‌ها، شامپوها و سرم‌های موجود در بازار گرفته تا کرم‌ها، لوسیون‌ها و خمیردندان‌ها، بسیاری از محصولات حاوی پارابن هستند. این ماده‌ی شیمیایی از رشد باکتری‌ها و کپک‌ها جلوگیری می‌کند. به همین دلیل، محصولات حاوی آن می‌توانند ماه‌ها و حتی سال‌ها دوام بیاورند. رایج‌ترین پارابن‌های مورد استفاده عبارتند از:
- بوتیل پارابن
- ایزوبوتیل پارابن
- پروپیل پارابن
- متیل پارابن
- اتیل پارابن
متیل پارابن و پروپیل پارابن پرمصرف‌ترین نوع این ماده‌ی شیمیایی هستند که احتمالا نام آن‌ها را در لیست مواد تشکیل‌دهنده‌ی بسیاری از محصولات آرایشی و مراقبت از پوست دیده‌اید. یک محصول واحد می‌تواند حاوی یک یا چند نوع پارابن باشد. پارابن‌ها اغلب در ترکیب با سایر نگهدارنده‌ها استفاده می‌شوند تا از محصول در برابر طیف وسیعی از باکتری‌ها و میکروب‌ها محافظت کنند.
محصولات حاوی پارابن
پارابن‌ها اغلب در لوازم آرایشی، محصولات مراقبت شخصی، داروها و غذاها یافت می‌شوند. در این بخش، لیست منابع پارابن آورده شده است.
۱. لوازم آرایشی و بهداشتی و محصولات مراقبت شخصی
از لوازم آرایشی و محصولات مراقبت شخصی می‌توان به‌عنوان منبع اصلی پارابن نام برد. این ماده‌ی شیمیایی در محصولات زیر یافت می‌شود:
- کرم‌های صورت، بدن و دست
- سایه‌ی چشم
- فاندیشن
- رژ گونه
- خط چشم
- ریمل
- برق لب، رژ لب و بالم لب
- لوسیون/ مرطوب کننده
- روشن کننده‌های پوست
- شامپو/ نرم‌کننده
- شاور ژل (ژل حمام)
- ژل اصلاح
- محصولات مراقبت از مو
- عطر
- تونر پوست
- لاک ناخن
- ضدآفتاب
- پاک کننده‌ی صورت یا صابون
- دستمال‌های پاک کننده‌ی آرایش
- محصولات کودک
در گذشته، از پارابن‌ها در دئودورانت‌ها و ضدتعریق‌ها هم استفاده می‌شد. امروزه بسیاری از برندها این ماده را از محصولات خود حذف کرده‌اند، اما بعضی از آن‌ها هنوز هم ممکن است از این ماده‌ی شیمیایی استفاده کنند.
۲. داروها
غلظت پارابن در داروها و اقلام پزشکی حدود ۱ درصد است. این ماده در بعضی از قرص‌ها، شیاف‌ها، داروهای مُسکن، شوینده‌های چشم، داروهای آکنه، گینرها (افزایش‌دهنده‌های وزن)، داروهای تزریقی، کاندوم و سایر اقلام ضدبارداری یافت می‌شود.
۳. غذاها
در ۵۰ سال گذشته، پارابن‌ها به غذاها هم اضافه شده‌اند تا رشد میکروارگانیسم‌ها را متوقف کنند. شما ممکن است این مواد شیمیایی را در غلات صبحانه، آبنبات، سس‌ها، سبزیجات فرآوری شده، محصولات لبنی منجمد، مربا و ترشی بیابید. اگر پارابن به این غذاها اضافه نمی‌شد، سریع‌تر فاسد می‌شدند و احتمال خوردن غذاهای ناسالم افزایش پیدا می‌کرد. بعضی از غذاها مانند بلوبری و جو دارای پارابن‌های طبیعی هستند.
اثرات منفی پارابن بر سلامتی
اکثر محققان ادعا می‌کنند که تأثیر استفاده از پارابن معمولا خیلی جدی نیست. با این حال، در مورد بی‌خطر بودن این ماده‌ی شیمیایی اتفاق نظر وجود ندارد و به همین دلیل، برندهای تولیدکننده‌ی لوازم آرایشی و بهداشتی به سمت ساخت محصولات «بدون پارابن» روی آورده‌اند. اگرچه این محصولات ادعا می‌کنند که فاقد پارابن هستند، اما همچنان از سایر مواد نگهدارنده مثل الکل یا سوربات استفاده می‌کنند.
بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که پارابن‌ها عملکرد غدد درون‌ریز را مختل می‌کنند و با تأثیری که روی هورمون‌ها می‌گذارند به بروز موارد زیر منجر می‌شوند:
- تغییر عملکرد مغز
- افزایش قند خون
- تغییر هورمون‌های تیروئید
- تضعیف عملکرد سیستم ایمنی
- حساسیت، آلرژی و بثورات پوستی
- مشکلات باروری
- چاقی
- سرطان
- بلوغ زودرس
۱. تغییر عملکرد مغز
بعضی از پارابن‌ها ممکن است به مغز آسیب برسانند و تعدادی از آن‌ها احتمال دارد به آن کمک کنند. یک مطالعه نشان داد که بوتیل و ایزوبوتیل پارابن هر دو از یادگیری در حیوانات جلوگیری می‌کنند و باعث افزایش التهاب و اضطراب می‌شوند. با این حال، مشخص شده است که پروپیل پارابن آسیب مغزی ناشی از بیماری آلزایمر را کاهش می‌دهد.
۲. افزایش قند خون
ترکیب بوتیل و پروپیل پارابن می‌تواند قند خون زنان را در سه ماهه‌ی اول و دوم بارداری بالا ببرد و آن‌ها را در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری قرار دهد. در مورد تأثیر این مواد روی افراد غیرباردار اطلاعات کمتری وجود دارد. بنابراین، برای نتیجه‌گیری قطعی به مطالعات بیشتری نیاز است.
۳. عملکرد ضعیف سیستم ایمنی
دلیل دیگری که باعث می‌شود بعضی از افراد استفاده از برندهای بدون پارابن را ضروری بدانند، به سیستم ایمنی مربوط می‌شود. عملکرد خوب سیستم ایمنی به سلامت روده گره خورده است. استفاده از پارابن‌های ضدمیکروبی از رشد باکتری‌های سالم جلوگیری می‌کند که این می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند.
۴. حساسیت، آلرژی و بثورات پوستی
تحقیق در مورد مضرات پارابن برای پوست نشان داده است که این ماده شیمیایی تعداد باکتری‌های سالم روی پوست را کاهش می‌دهد و سیستم ایمنی پوست را تضعیف می‌کند. همچنین می‌تواند پوست را حساس کرده و باعث واکنش‌های آلرژیک شود یا آسیب‌های سلولی ناشی از مواجهه با اشعه‌ی ماوراء بنفش خورشید را افزایش دهد که این ممکن است خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهد.
۳ درصد بیماران مبتلا به درماتیت تماسی یا اگزما گزارش داده‌اند که به پارابن حساس هستند. اگر پوست بسیار حساسی دارید، قبل از مصرف محصولات حاوی این ماده‌ی شیمیایی، مقدار کمی از آن‌ها را روی ناحیه‌ی کوچکی از پوست بمالید تا واکنش بدنتان را بررسی کنید.
سایر مضرات پارابن
سایر خطرات پارابن عبارتند از:
۵. سرطان: این ماده‌ی شیمیایی می‌تواند به گیرنده‌های استروژن در بدن متصل شود که این ممکن است خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهد. پارابن در بافت سینهی بیماران مبتلا به سرطان شناسایی شده است. یک فرضیه این است که بین سرطان سینه و استفاده از دئودورانت حاوی پارابن در زیر بغل ارتباط وجود دارد. بوتیل پارابن و پروپیل پارابن در مقایسه با متیل پارابن و اتیل پارابن فعالیت استروژنی بالایی دارند.
۶. مشکلات باروری: این ماده‌ی شیمیایی تستوسترون و تولید اسپرم را کاهش می‌دهد. با این حال، تحقیقات به حیوانات محدود شده است.
۷. تغییر هورمون‌های تیروئید: در زنان با سطوح بالای بوتیل پارابن میزان هورمون‌های تیروئید، یعنی تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3)، پایین‌تر است. این تغییرات می‌تواند باعث اختلال عملکرد غده‌ی تیروئید شود.
۸. چاقی: در بدن زنانی که شاخص توده‌ی بدنی (BMI) بالاتری دارند، متیل پارابن و پروپیل پارابن یافت می‌شود. غذاها و مکمل‌های که پارابن زیادی دارند ممکن است مسؤول افزایش وزن باشند.
۹. بلوغ زودرس در دختران: یکی از خطرات احتمالی پارابن، بلوغ زودرس در دختران است. تحقیقات در مورد این موضوع ادامه دارد، اما یک مطالعه نشان داد که بالا بودن این ماده‌ی شیمیایی در ادرار مادران باردار با شروع زودرس علائم بلوغ در دختران آن‌ها مرتبط است. به طوری که در این دختران رشد موهای ناحیه‌ی تناسلی و قاعدگی در سن پایین‌تری اتفاق افتاد، اما ظاهرا رشد سینه‌ها تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد.
چه کسانی در معرض پارابن قرار دارند؟
پارابن‌ها زمانی جذب بدن می‌شوند که غذاها و نوشیدنی‌های حاوی این مواد را می‌خورید یا محصولات حاوی آن‌ها را روی پوست صورت و بدن خود قرار می‌دهید. این مواد شیمیایی همچنین در فاضلاب، تصفیه‌خانه‌های آب، رودخانه‌ها، خاک و گرد و غبار خانه‌ها هم یافت می‌شوند. پارابن‌ها در اطراف شما هستند، بنابراین هر کسی ممکن است در معرض آن‌ها قرار داشته باشد، به‌خصوص اگر از غذاها، نوشیدنی‌ها و محصولات حاوی آن استفاده کند.
کلام پایانی
پارابن‌ها از مواد رایجی هستند که در بعضی از غذاها و محصولات آرایشی و بهداشتی وجود دارند. بر اساس تحقیقات، این مواد در دوزهای پایین بی‌خطر محسوب می‌شوند؛ اما وقتی از محصولات حاوی آن‌ها به‌صورت روزانه استفاده می‌کنید، ممکن است میزان مصرف آن‌ها از سطوح ایمن فراتر رود.
شما می‌توانید با انتخاب محصولات آرایشی بدون پارابن ایرانی و خارجی میزان مواجهه‌ی خود را با این ماده‌ی شیمیایی محدود کنید. اما توجه داشته باشید که حذف تمام محصولات حاوی این ماده عملا غیرممکن است و فقط باید اعتدال را در استفاده از آن‌ها رعایت کنید. از سوی دیگر، برچسب «فاقد پارابن» به معنی عاری بودن یک محصول از مواد شیمیایی نیست. چرا که هنوز هم ممکن است مقداری ماده‌ی نگهدارنده در آن وجود داشته باشد.
منابع: stylecraze, verywellhealth, skinkraft, webmd
